حزب مفدال
مفدال (مفلغا دائيت لئوميت يا حزب دينى ملى ) يكى از احزاب مذهبى صهيونيستى است كه در سال 1956 با اتحاد دو حزب مذهبى صهيونيستى با سابقه ((همزرامى )) و ((هبوعيل همزرامى )) تشكيل شد. حزب همزرامى در سال 1902 در روسيه و حزب هبوعيل همزرامى در سال 1992 در فلسطين پايه گذارى شدند.
اين دو حزب مشتركا جناح مذهبى جنبش صهيونيستى را تشكيل مى دادند. حييم موشى شابيرا، يوسف بورگ ، اسحاق روفائيل و زيرح فيرهاتيگ برجسته ترين رهبران حزب مفدال به هنگام تاسيس به شمار مى رفتند.
حزب مفدال از بدو تاسيس تا سال 1977، هم پيمانى ديرينه احزاب همزرامى و هيوعيل همزرامى از يك سو و حزب مباى از سوى ديگر را كه نيمه دهه سوم برقرار بود، حفظ كرده و در تمامى كابينه هاى ائتلافى كه به رهبرى حزب مباى يا حزب كارگر تا سال 1977⁽⁵⁾ تشكيل شد، شركت كرد. در اين مدت مفدال به طور سنتى دو وزارتخانه مذاهب و كشور را عهده دار مى شد و بيشترين همتش را متوجه امور داخلى كه به ماهيت مذهبى دولت و منافع مذهب گرايان مستقيما ارتباط دارد، مى نمود و خود را چندان درگير سياستهاى خارجى ، امنيتى ، اقتصادى و اجتماعى نمى كرد و همين امر از حزب مفدال شريكى بى دردسر براى احزاب مباى و كارگر در بيشتر كابينه هايى كه اين دو حزب تشكيل دادند، ساخته بود.
مفدال در طول مدت حضور در كابينه طى سه دهه نخست تاسيس دولت اسرائيل ، تمام تلاشش را مصروف ايجاد و ساماندهى نهادهاى مذهبى و اجتماعى با هدف پاسخگويى به نيازهاى پيروانش ، توسعه شبكه آموزش ‍ مذهبى دولتى و موسسات تحصيلات دينى وابسته به حزب و بهبود كيفيت خدمات درمانى و اجتماعى ارايه شده به مذهب گرايان كرده سعى مى نمود وضعيت موجود را كه بازمانده دوران ماقبل تاسيس دولت اسرائيل است ، از طريق تصويب قوانين لازم در كنست لازم كند.
اما در پى شكست حزب كارگر در انتخابات سال 1977 و به قدرت رسيدن حزب ليكود كه به كودتاى سياسى موسوم است ، مفدال به حزب كارگر پشت كرده و با احزاب راستى ناسيوناليستى هم پيمان شد. اين حزب در دو كابينه اى كه مناخم بگين پس از انتخابات سال هاى 1977 و 1981 تشكيل داد و نيز كابينه هاى وحدت ملى تشكيل شده بعد از انتخابات سالهاى 1988 و 1992 شركت كرد ولى از شركت در كابينه اى كه پس از انتخابات سال 1992 به رهبرى حزب كارگر تشكيل شد، خوددارى كرد. اين موضع جديد با تحول ريشه اى كه از نيمه دهه هفتاد مفدال را در برگرفته و اين حزب ار از حزبى ميانه رو در زمينه مسايل خارجى و امنيتى (مسايل مربوط به سرزمينهاى اشغالى بخشى از مسايل خارجى و امنيتى به شمار مى رود) به حزبى به شدت ناسيوناليستى و از حزبى دينى به حزبى مبدل ساخته است كه موضوع ((سرزمين اسرائيل بزرگ )) را سرلوحه برنامه هايش قرار مى دهد، هم خوانى دارد.
تحول در مواضع و اولويت هاى مفدال به دنبال رويارويى شديد و مستمرى كه در طول دهه هفتاد و اوايل دهه هشتاد ميان رهبران قديمى حزب كه موضع گيرى هاى سياسى نزديك ترى به موضع گيرى هاى حزب كارگر داشتند و اعضاى جوان حزب به رهبرى زفولون هامر و يهودا بن مئير رخ داد، اتفاق افتاد.
هامرو بن مئير و ساير جوانان حزب مفدال تحت تاثير انديشه هاى خاخام تسفى يهودا هكوهين كوك رهبر روحى جنبش غوش ايمونيم و رييس ‍ پشيفات مژكاز هراف قرار داشتند. اين خاخام به اصطلاح سرزمين اسرائيل را از لحاظ قداست همسنگ ((تورات اسرائيل )) و ((ملت اسرائيل )) مى داند و سكونت يافتن در اين سرزمين و باقى ماندن آن تحت حاكميت اسرائيل را دو فريضه مذهبى همانند ساير فرايض اعلام كرده است .
در دهه هشتاد جوانان مفدال با بهره گيرى از خصومت و رقابت سران قديمى حزب با يكديگر، ضمن تسلط بر اين حزب توانستند مواضع و اولويت هايش را تغيير دهند.
در نيمه نخست دهه هشتاد، مفدال با دو انشعاب روبرو شد كه به ضعف اين حزب و از دست بخش بزرگى از پايگاه انتخاباتى اش انجاميد. در سال 1981 و در آستانه كنست دهم ، گروهى از يهوديان شرقى به رهبرى اهرون ابوحتسيرا در اعتراض به سيطره اشكنازها بر رهبرى و نهادهاى مفدال ، از اين حزب جدا شدند و حزب جديدى به نام تامى (تنوعات مشورت اسرائيل يا جنبش ميراث اسرائيل ) تشكيل دادند. اين حزب در انتخابات مذكور با جذب تعداد زيادى از آراء يهوديان شرقى )كه پيشتر به نفع مفدال راى مى دادند) توانست سه كرسى كنست را از آن خود كند. و در سال 1983 گروه ديگرى از اعضاى به شدت افراطى (به لحاظ سياسى و مذهبى ) مفدال به رهبرى دو خاخام ، يوسف شابيرا و حييم دروكمان به عنوان اعتراض به مواضع سران اين حزب نسبت به برخى امور سياسى و شهرك سازى ، از حزب منشعب شدند و حزب جديدى به نام متساد را (مفلغا تسيونيت داتيت يا حزب صهيونيستى مذهبى ) تاسيس كردند. در آستانه انتخابات سال 1984، متساد با حزب بوعالى اسرائيل به رهبرى خاخام ابراهام فيرديغمر و گروهى از جنبش غوش ايمونيم به رهبرى منان بورات (منشعب از حزب هتحيا) متحد شدند و حزب موراشاه (ميراث ) را تشكيل دادند. اين حزب در انتخابات مذكور با جذب آراء بخشى از هواداران مفدال از لحاظ سياسى داراى گرايش هايى شديدا افراطى بودند، توانست دو تن از نامزدهايش را راهى كنست كنند. شابيرا، دروكمان و بورات در زمان هاى مختلفى به حزب مفدال بازگشتند.
به عمق موضوع كه نگاه مى افكنيم درمى يابيم كه درگيرى ها و انشعاب ها در درون مفدال در حقيقت بازتاب شمارى از دگرگونى هاى سياسى و اجتماعى ريشه است كه طى دو دهه اخير در اسرائيل رخ داده است (شامل رشد احساسات ناسيوناليستى ، گسترش تفكرات فرقه حريديه و بروز نقش ‍ سياسى فرق يهوديان شرقى ). اين دگرگونى ها به فروپاشى پايگاه انتخاباتى سنتى مفدال و تضعيف نقش اين حزب در پارلمان اسرائيل انجاميد. تعداد كرسى هاى حزب مفدال در كنست كه در سه دهه نخست تاسيس اسرائيل از 10 تا 12 كرسى بود، در انتخابات سالهاى 1981، 1984، 1988، 1992 به ترتيب 6، 4، 5، 6 كرسى بود. با ضعيف شدن مفدال موازنه قوا در درون اردوگاه مذهب گرايان در دهه اخير به نفع احزاب حريدى تغيير يافته است به طورى كه قدرت اين احزاب تقريبا دو برابر قدرت حزب مفدال شد در حالى كه پيشتر وضعيت كاملا بر عكس بود.
در آخرين انتخابات كنست (سال 1992)، رفولون هامر رهبر حزب مفدال در راس ليست انتخاباتى حزب قرار داشت . در اين انتخابات ، برنامه سياسى مفدال بسيار افراطى بود. مهمترين نكات اين برنامه عبارت بود از: عدم واگذارى هيچ بخشى از به اصطلاح سرزمين اسرائيل به بيگانگان ؛ عدم تخريب هيچ شهرك يهودى نشين ؛ بيت المقدس يكپارچه پايتخت دولت و ملت اسرائيل بوده و خواهد بود؛ مقابله با تروريسم و قيام مردم فلسطين (انتفاضه )، دولت اسرائيل به تنهايى مسوول برقرارى امنيت و آرامش و حفظ نظم عمومى است و براى اين كار بايد از ارتش ، دستگاه هاى امنيتى و كليه ى وسايل لازم استفاده كند؛ بلندى هاى جولان بخش ‍ تفكيك ناپذير دولت اسرائيل است و در هيچ مذاكرات صلحى نبايد موضوع استرداد آن به سوريه مطرح گردد.
شوراى عالى خاخامان اسرائيل و مؤ سسات آموزش دينى دولتى در اختيار مفدال است و اين حزب تعدادى يشيف ، آموزشگاه حرفه اى و مدرسه عالى تلمود را اداره مى كند و در دانشگاه علوم دينى بار- ايلان كه در دهه ى پنجاه احداث شده است ، نفوذ زيادى دارد.
جنبش مدافع سياست شهرك سازى هكيبوتس هداتى (كيبوتس دينى ) شامل تعدادى كيبوتس و ده ها موشافاه ، جنبش جوانان بنى عكيفا تشكيل شده در سال 1929 و يك جنبش زنان كه در دهه ى شصت تاءسيس يافته است ، به مفدال وابسته اند. همچنين اين حزب چندين مؤ سسه ى مالى و اقتصادى و در راءس آن بانك همزرامى ، بانك بوعيل همزرامى و شركت ساختمانى مشحاف را در اختيار دارد. روزنامه ى هتسوفيه ارگان حزب مفدال است .
شمار كرسى هاى حزب مفدال در دوره هاى مختلف كنست :
كنست سوم (1955) 11 كرسى (با نام جبهه مذهبى ناسيوناليستى )؛ كنست چهارم (1959) 12 كرسى ؛ كنست پنجم (1961) 12 كرسى ؛ كنست ششم (1965) 11 كرسى ؛ كنست هفتم (1969) 12 كرسى ؛ كنست هشتم (1973) 10 كرسى ؛ كنست نهم (1977) 12 كرسى ؛ كنست دهم (1981) 6 كرسى ؛ كنست يازدهم (1984) 4 كرسى ؛ كنست دوازدهم (1988) 15 كرسى ؛ كنست سيزدهم (1992) 6 كرسى .